Ang santol o cotton fruit sa ingles ay isang prutas na may apat na uri: ang kinalabaw, ang bangkok, ang yellow at ang red. Ang kinalabaw ay ang pinakamalaki at pinakamapait na uri ng santol. Ang bangkok ay ang pinakamaliit at pinakamatamis na uri ng santol. Ang yellow at ang red ay mga uri ng santol na may pagkakaiba sa kulay ng balat at laman. Ang santol ay kilala sa Pilipinas at iba pang mga bansa sa Timog-Silangang Asya. Ito ay may mapait na balat, malambot na laman at matamis na buto. Ang santol ay hindi lamang masarap kainin, kundi mayroon ding maraming benepisyo sa kalusugan.

Sa artikulong ito, tatalakayin natin ang mga sumusunod:

• Mga bahagi ng santol at ang mga nutrisyon nito.
• Ang 13 na pangunahing benepisyo ng santol
• Mga bitamina at mineral na taglay ng santol
• Paano gamitin ang santol bilang isang herbal na gamot
• Ang santol bilang isang gamit pampaganda
• Mga pag-iingat at paalala sa paggamit ng santol
• Ang santol bilang isang sangkap sa mga lutuin
• Mga paraan ng pagpili ng magandang kalidad na santol

Mga bitamina at minerals na taglay ng bahagi ng santol

Ang iba’t ibang bahagi ng halamang santol ay maaaring makuhanan ng maraming uri ng kemikal at sustansya na maaaring may benepisyo sa kalusugan. Ang balat ng kahoy ay mayroong sandoricum acid na isang mapait na substansya. Mayroon pa itong katonic acid, indicic acid, koetjapic acid, 3-oxo-12-oleanen-29-oic acid, alloaromadendrene, caryophyllene oxide, spathulenol], bryononic acid, secobryononic acid, secoisobryononic acid, 20-epikoetjapic acid, 3-epikatonic acid at sandorinic acid A, B at C. Ang mga kemikal na ito ay may anti-inflammatory, anti-bacterial, anti-fungal at anti-cancer na mga katangian. Halimbawa, ang sandoricum acid ay nakakapagpatay ng mga cancer cells sa colon at breast. Ang katonic acid naman ay nakakapagpababa ng pamamaga sa mga daga.

Ang Dahon

Ang dahon ay makukuhanan naman ng sandrapins A, B, C, D at E, at sandoripin A at B. Ang mga sandrapins at sandoripins ay mga flavonoids na may antioxidant at anti-inflammatory na mga epekto. Ang mga dahon ng santol ay maaari ring gamitin bilang pampaligo o pampahid sa mga sugat o impeksyon. Halimbawa, ang mga dahon ng santol ay ginagamit ng mga katutubo sa Indonesia bilang pampaligo para sa mga buntis o bagong panganak. Ang mga dahon ng santol ay ginagamit din ng mga katutubo sa Malaysia bilang pampahid sa mga kagat ng insekto o alerdyi.

Ang Bunga

Ang bunga naman ay may taglay na bryononic acid at bryonolic acid terpenoids, meso-inositol at dimethyl mucate polyalcohol. Mayroon din itong carbohydrates, iron at kaunting calcium. May taglay pa itong vitamin B. Ang bunga ng santol ay nakakatulong sa pagpapabuti ng digestion, pagpapalakas ng immune system, pagpapababa ng blood pressure at pagpapagaling ng ubo at sipon . Halimbawa, ang bunga ng santol ay ginagamit ng mga katutubo sa Thailand bilang pampurga o laxative. Ang bunga ng santol ay ginagamit din ng mga katutubo sa Pilipinas bilang pampalapot ng dugo o hemostatic.

Ang 13 pangunahing health benefits ng santol sa ating katawan:

1. Mayaman sa bitamina C. Ang santol ay naglalaman ng mataas na antas ng bitamina C, na mahalaga para sa pagpapalakas ng ating immune system at paglaban sa mga impeksyon. Ang bitamina C ay tumutulong din sa paggawa ng collagen, na kailangan para sa pagpapanatili ng ating balat, buhok at kuko.
   
   
2. May anti-inflammatory properties. Ang santol ay may mga sangkap na may anti-inflammatory o pampababa ng pamamaga na epekto. Ang mga ito ay makakatulong sa paggamot ng mga kondisyon tulad ng arthritis, gout, asthma at iba pang inflammatory diseases.
   
   
3. May antioxidant properties. Ang santol ay may mga antioxidant na nakakapagpawi ng oxidative stress o ang pagkasira ng ating mga selula dahil sa mga free radicals. Ang oxidative stress ay maaaring magdulot ng mga sakit tulad ng cancer, diabetes, Alzheimer's at iba pa. Ang mga antioxidant ay nakakaprotekta sa ating katawan mula sa mga ganitong sakit.
   
   
4. Nakakatulong sa pagbaba ng timbang. Ang santol ay isang mababang-calorie na prutas na may mataas na fiber content. Ang fiber ay nakakabusog at nakakapagpabagal ng pagdami ng asukal sa dugo. Ang santol ay makakatulong sa pagkontrol ng ating appetite at pagbawas ng pagkain ng sobra.
   
   
5. Nakakatulong sa pagpapalinaw ng mata. Ang santol ay may beta-carotene, na isang uri ng bitamina A na nakakatulong sa pagpapalinaw ng ating paningin. Ang beta-carotene ay nagiging retinol sa ating katawan, na kailangan para sa paggana ng ating retina o ang bahagi ng mata na tumatanggap ng liwanag.
   
   
6. Nakakatulong sa pagpapagaling ng sugat. Ang santol ay may antiseptic o pampalinis na properties na makakatulong sa pagpapagaling ng mga sugat, galos o impeksyon sa balat. Ang santol ay maaaring ihalo sa tubig at gamitin bilang hugas o liniment para sa mga sugat.
   
   
7. Nakakatulong sa pag-iwas sa anemia. Ang santol ay may iron, na isang mineral na kailangan para sa paggawa ng red blood cells o ang mga selulang nagdadala ng oxygen sa ating katawan. Ang iron deficiency o ang kakulangan sa iron ay maaaring magdulot ng anemia, na isang kondisyon kung saan ang ating dugo ay hindi sapat ang oxygen.
   
   
8. Nakakatulong sa pag-iwas sa constipation. Ang santol ay may kakayahang mag-balance ng digestive system, depende sa pangangailangan nito. Kung may diarrhea, ang santol ay makakatulong na ma-absorb ang tubig at electrolytes na nawala sa dumi. Kung may constipation, ang santol ay makakatulong na magbigay ng moisture at bulk sa dumi para madali itong mailabas.
   
   
9. Nakakatulong sa pag-iwas sa urinary tract infection (UTI). Ang santol ay may diuretic o pampaihi na epekto na makakatulong sa pagtanggal ng mga bacteria o mikrobyo na maaaring magdulot ng UTI. Ang UTI ay isang impeksyon sa ating urinary system o ang bahagi ng ating katawan na nag-aalis ng tubig at mga basura.
   
   
10. Nakakatulong sa pag-iwas sa kidney stones. Ang santol ay may citric acid, na isang uri ng acid na nakakapagpababa ng pH level ng ating ihi. Ang mataas na pH level ay maaaring magdulot ng pagbuo ng mga bato sa ating kidney o ang mga organong naglilinis ng ating dugo. Ang citric acid ay nakakapagpawala ng mga bato sa pamamagitan ng pagtunaw o paghihiwalay nito.
    
    
11. Nagpapababa ng panganib ng kanser. Ang santol ay mayaman sa antioxidants na lumalaban sa mga free radicals na nagdudulot ng oxidative stress at damage sa mga cells. Ang mga antioxidants ay nakakapigil din sa paglaki at pagkalat ng mga cancer cells sa katawan.
    
    
12. Nagpapanatili ng malusog na ngipin. Ang santol ay nakakatulong na mapanatili ang kalinisan at kalusugan ng bibig at ngipin, dahil ito ay nagpapa-produce ng laway na siyang natural na mouthwash na naglilinis ng mga bacteria at plaque na nagdudulot ng cavities at bad breath.
    
    
13. Nagpapagaling ng almoranas. Ang santol ay may astringent at laxative properties na nakakatulong sa pagluwag ng bowel movements at pagbawas ng pamamaga at iritasyon sa rectum at anus. Ito ay makakatulong sa pagpapagaling ng almoranas o hemorrhoids.

Mga bitamina at mineral na taglay ng santol

Ang santol ay mayaman sa iba't ibang nutrisyon na makakatulong sa kalusugan ng katawan. Ayon sa Philippine Food Composition Tables, ang bawat 100 gramo ng santol ay naglalaman ng mga sumusunod na nutrisyon:

• Calories: 88
• Carbohydrates: 22.5 g
• Protein: 0.5 g
• Fat: 0.2 g
• Fiber: 5.9 g
• Calcium: 28 mg
• Phosphorus: 16 mg
• Iron: 0.4 mg
• Vitamin A: 10 IU
• Vitamin B1: 0.03 mg
• Vitamin B2: 0.02 mg
• Niacin: 0.4 mg
• Vitamin C: 8.5 mg

Ang vitamin C ay mahalaga para sa pagpapalakas ng ating immune system at pagprotekta sa atin mula sa mga impeksyon at sakit. Ito rin ay tumutulong sa paggawa ng collagen, isang protina na responsable sa pagpapanatili ng ating balat, buhok, kuko, kasu-kasuan, at mga sugat.

Ang vitamin B1, B2, at B3 ay kabilang sa grupo ng B vitamins na kailangan para sa pagpapalabas ng enerhiya mula sa mga pagkain na ating kinakain. Ang mga ito ay nakakatulong din sa pagpapanatili ng normal na pag-andar ng ating utak, puso, nerbiyos, at mga kalamnan.

Ang calcium ay isang mineral na mahalaga para sa pagpapalakas at pagpapanatili ng ating mga buto at ngipin. Ito rin ay tumutulong sa pagkontrol ng kontraksyon ng ating mga kalamnan at pagpapadala ng mga senyales sa ating utak.

Ang iron ay isang mineral na kailangan para sa paggawa ng hemoglobin, isang sangkap ng dugo na nagdadala ng oxygen sa ating mga selula. Ang kakulangan sa iron ay maaaring magdulot ng anemia, isang kondisyon kung saan ang dugo ay hindi sapat ang oxygen.

Ang phosphorus ay isang mineral na kasama sa pagbuo ng ating mga buto at ngipin. Ito rin ay nakakaapekto sa paggana ng ating bato, puso, at iba pang mga organo.

Ang potassium ay isang mineral na tumutulong sa pagbalanse ng tubig at electrolytes sa ating katawan. Ito rin ay nakakaapekto sa pagtibok ng ating puso, presyon ng dugo, at kontraksyon ng mga kalamnan.

Sa pamamagitan ng pagkain ng santol, maaari nating makamit ang ilan sa mga bitamina at mineral na kailangan natin para manatiling malusog at masigla. Ngunit dapat din nating tandaan na ang santol ay may mataas na acid content, kaya dapat nating iwasan ang sobrang pagkain nito lalo na kung may problema tayo sa tiyan o bato.

Paano gamitin ang santol bilang isang herbal na gamot

Ang santol ay maaari ring gamitin bilang isang herbal na gamot para sa iba't ibang mga karamdaman.

Ang ilan sa mga karamdaman na maaaring gamutin ng santol ay ang sumusunod:

Ubo at sipon

Ang santol ay may anti-inflammatory at expectorant na katangian na nakakatulong sa pagtanggal ng plema at paghina ng pamamaga sa lalamunan. Ang santol ay maaari ring makapagpataas ng resistensya laban sa mga mikrobyo na sanhi ng ubo at sipon. Para gamitin ang santol bilang gamot sa ubo at sipon, kailangan lang ng ilang piraso ng hinog na santol na hiniwa at nilaga sa tubig. Inumin ang sabaw nito habang mainit dalawang beses sa isang araw.

Halimbawa, kung mayroon kang ubo at sipon na dulot ng trangkaso, maaari mong subukan ang santol tea upang makatulong sa iyong paggaling.

Sakit ng tiyan

Ang santol ay may antispasmodic at carminative na katangian na nakakatulong sa paglunas ng mga sakit ng tiyan tulad ng kabag, dyspepsia, at diarrhea. Ang santol ay maaari ring makapagpabawas ng acid sa tiyan at makapagpahupa ng ulcer. Para gamitin ang santol bilang gamot sa sakit ng tiyan, kailangan lang ng ilang dahon ng santol na hiniwa at nilaga sa tubig. Inumin ang sabaw nito habang mainit tatlong beses sa isang araw.

Halimbawa, kung mayroon kang kabag dahil sa pagkain ng masyadong maraming o mataba, maaari mong inumin ang santol leaf tea upang makatulong sa iyong pagdighay.

Sugat at impeksyon

Ang santol ay may antibacterial at antifungal na katangian na nakakatulong sa paggaling ng mga sugat at impeksyon sa balat. Ang santol ay maaari ring makapagpababa ng pamamaga at kirot sa mga apektadong bahagi. Para gamitin ang santol bilang gamot sa sugat at impeksyon, kailangan lang ng ilang balat ng santol na dinikdik at ipahid sa mga sugat o impeksyon. Gawin ito dalawang beses sa isang araw hanggang gumaling.

Halimbawa, kung mayroon kang sugat o impeksyon dahil sa kagat ng insekto o hayop, maaari mong gamitin ang santol peel paste upang makatulong sa iyong paghilom.

Ang santol ay isang natural at mura na herbal na gamot na maaaring makatulong sa pagpapalakas ng kalusugan at pag-iwas sa mga sakit.

Paalala: Bago gamitin ang santol bilang gamot, mahalaga rin na kumunsulta muna sa doktor lalo na kung mayroong mga kondisyon o alerhiya na maaaring makaapekto sa epekto nito. Ang santol ay hindi dapat gamitin bilang kapalit ng mga reseta o opisyal na gamot kung hindi lamang payo ng doktor.

Ang santol bilang isang gamit pampaganda

Bukod sa pagkain, alam mo ba na ang santol ay maaari ring gamitin bilang isang gamit pampaganda? Narito ang ilang mga paraan kung paano magagamit ang santol upang mapaganda ang iyong balat, buhok at katawan.

1. Pampaputi ng balat. Ang santol ay mayaman sa bitamina C na kilala bilang isang antioxidant na nakakatulong sa pagpapaputi ng balat at pagpapabawas ng mga peklat at dark spots. Maaari mong gawin ang isang face mask gamit ang dinikdik na laman ng santol at ihalo ito sa honey o gatas. I-apply ito sa iyong mukha at hayaan itong tumagal ng 15 hanggang 20 minuto bago banlawan.
   
   
2. Pampalambot ng buhok.Ang santol ay naglalaman din ng mga natural na langis na nakakapagbigay ng kinang at lambot sa iyong buhok. Maaari mong gamitin ang katas ng santol bilang isang conditioner pagkatapos mong mag-shampoo. I-massage ito sa iyong anit at buhok at hayaan itong tumagal ng 10 hanggang 15 minuto bago banlawan.
   
   
3. Pampabango ng katawan. Ang santol ay may mabangong amoy na maaaring magbigay ng sariwang pakiramdam sa iyong katawan. Maaari mong gamitin ang pinaglagaan ng balat ng kahoy o dahon ng santol bilang isang body wash o body spray. Ito ay makakatulong din sa pagtanggal ng mga bacteria at fungi na maaaring maging sanhi ng mga impeksyon o masamang amoy.

Ang santol ay hindi lamang isang masarap na prutas kundi isang natural na gamit pampaganda na maaari mong subukan sa iyong bahay. Subalit bago mo ito gamitin, siguraduhin mong wala kang alerhiya o sensitibidad sa santol o sa anumang sangkap na gagamitin mo kasama nito. Kung mayroon kang anumang katanungan o alalahanin tungkol sa paggamit ng santol bilang gamit pampaganda, mas mabuti na kumunsulta ka muna sa iyong doktor o dermatologist.

Mga pag-iingat at paalala sa paggamit ng santol

Bago ka mag-enjoy sa santol, narito ang ilang mga pag-iingat at paalala na dapat mong tandaan:

• Huwag kainin ang buto ng santol.
  Ang buto ng santol ay hindi nakakain at maaaring makasama sa iyong bituka kung malulon mo ito. Ang buto ng santol ay may matigas na balat na hindi natutunaw sa sikmura. Kung makalampas man ito sa sikmura, maaari itong makasangkot sa bituka at magdulot ng impeksyon o obstruksyon. Ito ay tinatawag na "santol seed-induced intestinal perforation" o SSIP, na isang malubhang kondisyon na nangangailangan ng operasyon.
  
  
• Huwag kainin ang santol nang walang inumin.
  Ang santol ay maasim at maaaring makapinsala sa iyong ngipin kung kakainin mo ito nang walang inumin. Ang asim ng santol ay maaaring makasira sa enamel ng iyong ngipin at magdulot ng cavities o tooth decay. Upang maiwasan ito, uminom ng tubig o gatas pagkatapos kumain ng santol. Huwag mag-suklay agad ng iyong ngipin dahil lalo lang itong masisira.
  
  
• Huwag kainin ang santol nang sobra.
  Ang santol ay masarap at nakakabusog, ngunit huwag kang magpakasawa sa pagkain nito. Ang sobrang pagkain ng santol ay maaaring magdulot ng hyperacidity o acid reflux, lalo na kung may problema ka sa tiyan o sikmura. Ang hyperacidity ay ang labis na asido sa tiyan na maaaring umakyat sa lalamunan at magdulot ng heartburn o masakit na pakiramdam sa dibdib. Upang maiwasan ito, kumain lamang ng sapat na dami ng santol at huwag uminom ng alak o kape kasabay nito.

Ang santol ay isang masustansyang at masarap na prutas na dapat mong subukan. Ngunit tandaan ang mga pag-iingat at paalala na nabanggit sa itaas upang makaiwas sa anumang komplikasyon o problema sa kalusugan. Kung mayroon kang alerhiya sa santol o anumang sintomas ng SSIP, agad kang magpakonsulta sa iyong doktor.

Ang Santol Bilang Isang Sangkap Sa Mga Lutuin.

Ang santol ay may mapait na balat at malambot na laman na may matamis na lasa. Ang santol ay maaaring kainin ng hilaw o lutuin sa iba't ibang paraan.

Ang santol ay mayaman sa bitamina C, potasyum, at fiber na nakakatulong sa kalusugan ng katawan. Ang santol ay maaari ring gamitin bilang sangkap sa pagkain dahil sa kanyang kakaibang lasa at aroma. Narito ang ilang mga halimbawa ng mga pagkaing may santol:

- Sinantolan. Ito ay isang ulam na gawa sa ginayat na santol, gata, bagoong, sili, at iba pang mga sangkap. Ito ay malinamnam at maanghang na bagay na isabay sa kanin.

- Santol jam. Ito ay isang palaman na gawa sa santol pulp, asukal, at tubig. Ito ay matamis at malapot na masarap ipahid sa tinapay o biskwit.

- Santol juice. Ito ay isang inumin na gawa sa santol pulp, tubig, asukal, at kalamansi. Ito ay nakakapresko at nakakapawi ng uhaw.

- Santol salad. Ito ay isang ensalada na gawa sa hiwadong santol, kamatis, sibuyas, asin, paminta, at suka. Ito ay masustansya at nakakabusog na puwedeng ihanda bilang pampalamig o pampagana.

Ang santol ay hindi lamang isang masarap na prutas kundi isa ring mahusay na sangkap sa pagkain. Subukan ninyo ang mga nabanggit na mga recipe at tiyak na magugustuhan ninyo ang santol sa iba't ibang anyo.

Mga Paraan ng Tamang Pagpili ng Magandang kalidad na Santol

Hindi lahat ng santol ay maganda ang kalidad. May ilang mga bagay na dapat tandaan kapag pumipili ng santol upang makasiguro na ito ay sariwa, malinis, at masustansya. Narito ang ilan sa mga tips na maaari mong sundin:

1. Piliin ang santol na may kulay berde o dilaw na balat. Iwasan ang mga santol na may kulay itim, pula, o kulay-abo na balat dahil ito ay senyales na bulok, sira, o napinsala na ang prutas.
   
   
2. Haplosin ang balat ng santol upang makita kung ito ay matigas o malambot. Ang matigas na balat ay nangangahulugan na ang santol ay hilaw pa at hindi pa handa kainin. Ang malambot na balat naman ay nangangahulugan na ang santol ay hinog na at mas matamis ang lasa.
   
   
3. Amuyin ang santol upang makita kung ito ay may mabango o masangsang na amoy. Ang mabango na amoy ay nangangahulugan na ang santol ay sariwa at walang anumang impeksyon o mikrobyo. Ang masangsang na amoy naman ay nangangahulugan na ang santol ay luma na at maaaring may mga peste o sakit.
   
   
4. Tingnan ang laman ng santol kung ito ay may kulay puti o dilaw. Ang puting laman ay nangangahulugan na ang santol ay hilaw pa at maaaring mapait ang lasa. Ang dilaw na laman naman ay nangangahulugan na ang santol ay hinog na at mas matamis ang lasa.
   
   
5. Subukan ang lasa ng santol kung ito ay may tamang balanse ng asim at tamis. Ang santol ay dapat may kaunting asim upang maging mas pampagana at hindi nakakaumay. Ang santol ay dapat din may kaunting tamis upang maging mas masarap at hindi nakakasawa.

Sa pamamagitan ng mga tips na ito, makakapili ka ng magandang kalidad na santol na magbibigay sa iyo ng masustansyang benepisyo at sarap. Sana ay natuto ka sa artikulong ito at makatulong ito sa iyong pagbili ng santol sa susunod.

Konklusyon

Sa huli, nais kong bigyang-diin ang mga benepisyo ng santol sa kalusugan at kabuhayan ng mga Pilipino. Ang santol ay isang prutas na mayaman sa bitamina C, fiber, at antioxidants na nakakatulong sa pagpapalakas ng immune system, pagpapababa ng cholesterol, at pag-iwas sa mga impeksyon. Ang santol ay hindi lamang masarap kainin, kundi maaari ring gamitin sa iba't ibang paraan tulad ng paggawa ng juice, jam, vinegar, at wine. Ang santol ay isa ring mahalagang sangkap sa ilang mga lutuin at delicacies na kilala sa Pilipinas. Bukod sa mga benepisyong pangkalusugan, ang santol ay nagbibigay rin ng oportunidad sa mga magsasaka at negosyante na kumita mula sa pagtatanim at pagbebenta nito. Ang santol ay madaling tumubo sa iba't ibang klima at lupa, kaya't hindi gaanong nangangailangan ng malaking puhunan o espesyal na pangangalaga. Ang santol ay may mataas na demand sa lokal at internasyonal na merkado dahil sa kanyang lasa at kalidad. Sa pamamagitan ng pagpapalawak ng produksyon at promosyon ng santol, maaaring makatulong ito sa pag-unlad ng ekonomiya at turismo ng bansa.