Alam niyo ba na ang mga prutas ay hindi lamang masarap kundi mabisang gamot o panlaban din sa dengue? Oo, tama ang nabasa niyo! Ang mga prutas ay mayaman sa mga bitamina at mineral na kailangan ng ating katawan upang lumaban sa virus na nagdudulot ng dengue.

Sa artikulong ito, tatalakayin natin ang mga sumusunod:

• Ano nga ba ang dengue?
• Mga sintomas ng denque
• Mga prutas na maaari niyong kainin o inumin upang makaiwas o gumaling sa dengue.
• Mga mabisang paraan para maiwasan ang dengue.

Ano ang Dengue?

Ang dengue ay isa sa pinakakilala at pinakakinatatakutang sakit sa Pilipinas. Ang unang naitala na epidemya ng dengue sa Timog Silangang Asya ay naganap sa Maynila noong 1954, at mula noon ay nanatiling endemiko ang dengue sa bansa. Noong 2019, mayroong 437,563 na kaso ng dengue ang naitala sa Pilipinas, na nag-ambag sa pinakamataas na bilang ng kaso ng dengue na naitala sa buong mundo.

Ang dengue ay isang nakahahawang sakit na dulot ng dengue virus na naisasalin sa tao sa pamamagitan ng kagat ng mga lamok na Aedes aegypti at Aedes albopictus. Ang sakit na ito ay maaaring maging malubha at nakamamatay kung hindi agad naagapan at ginamot.

Ang Pilipinas ay isa sa mga bansa na may mataas na kaso ng dengue sa buong mundo. Ayon sa Department of Health (DOH), umabot na sa mahigit 65,000 kaso ng dengue sa Pilipinas ang naitala ng kanilang ahensya at 274 katao na ang namatay ng dahil dito mula Enero hanggang Hunyo ng taong 2023. Ito ay 83% na mas mataas kumpara sa parehong panahon noong 2022.

Mga sintomas ng dengue

Ang mga sintomas ng dengue ay maaaring magkakaiba sa bawat tao, ngunit karaniwan nang kinabibilangan ng mga sumusunod:

• Mataas na lagnat na maaaring magtagal ng dalawa hanggang pitong araw
• Sakit sa kasukasuan, kalamnan, at likod ng mga mata
• Panghihina at pagpapantal
• Pagdurugo ng ilong, gilagid, o balat
• Pananakit ng tiyan at hirap sa paghinga
• Kulay kapeng suka at pagtatae ng kulay itim

Ngunit kung sakaling tayo ay magkaroon ng dengue, huwag tayong mag-alala dahil mayroon tayong mga natural na gamot o panlaban sa sakit na ito. Ang mga prutas ay isa sa mga pinakamabisang panlaban sa dengue dahil sa kanilang mga katangian na nakakatulong sa ating immune system at blood circulation.

Narito ang ilan sa mga prutas na dapat nating kainin o inumin kapag mayroon tayong dengue:

1. Papaya - Ang papaya ay kilala bilang isang superfood dahil sa dami ng mga benepisyo nito para sa ating kalusugan. Isa sa mga benepisyo nito ay ang pagpapataas ng platelet count, na kadalasang bumababa kapag mayroon tayong dengue. Ang platelet ay mahalaga para sa pagpapabilis ng paghilom ng sugat at pagpigil sa pagdurugo. Ang papaya ay mayaman din sa vitamin C, vitamin A, folate, potassium, at iba pang mga nutrisyon na nakakapagpalakas ng ating resistensya.

2. Kiwi - Ang kiwi ay isang prutas na mataas sa vitamin E, vitamin C, vitamin K at zinc. Ito rin ay may maraming fiber at antioxidants. Sa isang pag-aaral, napag-alaman na ang kombinasyon ng papaya at kiwi ay may malaking epekto sa paggaling sa dengue at iba pang mga sintomas nito. Kaya naman, mabuti ring isama ang kiwi sa araw-araw na diyeta kasama ang papaya, maaaring direkta o sa pamamagitan ng katas nito.

3. Granada - Ang granada ay mayaman sa polyphenolic flavonoids, na may anti-microbial na epekto. Ang pagkain nito ay nakakatulong na maibsan ang pakiramdam ng pagod at hina. Ang granada ay partikular na mabuti para sa dugo dahil sa mataas nitong nilalaman ng iron. Ito rin ay nakakatulong na mapanatili ang normal na bilang ng platelets, na kailangan para sa paggaling sa dengue.

4. Bayabas - Ang bayabas ay tiyak na isa sa mga prutas na pinakamayaman sa vitamin C. Ang vitamin C ay kailangan para sa paggawa ng platelets at pagpapalakas ng immune system. Kung ang bayabas ay masyadong matigas, gumawa ng katas nito, na hindi lamang masarap kundi nakabubuti rin sa kalusugan ng pasyente. Sa isang eksperimentong pananaliksik noong 2009, natuklasan na ang pagbibigay ng pulang bayabas juice sa mga lalaki at babae ay nakapagpataas ng thrombocytes hanggang 31.28% at 23.6% ayon sa pagkakabanggit. Ito rin ay nakapagbawas ng porsyento ng hematocrit hanggang 1.51% para sa mga lalaki at 10.94% para sa mga babae.

5. Mansanas - Ang mansanas ay isang sikat at madaling makuha na prutas na maaaring maging mahusay na pagpipilian para sa mga taong may dengue. Ito ay mayaman sa fiber, vitamin C at iba't ibang antioxidants na nakakatulong sa pagtaas ng immunity at pagpapabuti ng pangkalahatang kalusugan kapag kasama sa isang balanseng diyeta. Ang mga mansanas ay mahusay na pinagmumulan ng enerhiya dahil mababa ang calories at puno ng mga sustansya. Bukod dito, ang mga mansanas ay naglalaman ng pectin - isang uri ng soluble fiber na nakakatulong na magdikit-dikit ang mga lason at gawing mas madali ang pagdaan nito sa bituka, na sumusuporta sa digestive system.

6. Orange - Ang orange ay isa pang prutas na sagana sa vitamin C, na mahalaga para sa paglaban sa impeksyon at pagpapagaling ng sugat. Ang orange juice ay isa sa pinakamadalas na inumin ng mga taong may dengue dahil nakakatulong ito na mapanatili ang hydration at electrolyte balance ng katawan. Ang orange ay mayroon ding iba pang mga benepisyo tulad ng pagpapababa ng pamamaga, pagpapaluwag ng ubo at sipon, at pagpapabuti ng mood.

7. Saging - Ang saging ay isang prutas na madaling makain at makadagdag ng enerhiya sa katawan. Ito ay naglalaman din ng potassium, na kailangan para sa normal na pag-andar ng puso, utak at nerbiyos. Ang saging ay nakakatulong din na maiwasan ang dehydration at muscle cramps, na karaniwang nararanasan ng mga taong may dengue. Ito ay mabisang gamot o panlaban din sa dengue dahil sa mataas nitong potassium content. Ang potassium ay mahalaga para sa pagpapanatili ng electrolyte balance sa ating katawan, lalo na kapag tayo ay nawawalan ng tubig dahil sa lagnat o pagsusuka. Ang saging ay mayaman din sa vitamin B6, vitamin C, magnesium, fiber, at iba pang mga nutrisyon na nakakatulong sa pagpapalakas ng ating energy level at digestion.

8. Dragon fruit - Ang dragon fruit ay isang eksotikong prutas na may makulay na balat at malambot na laman. Ito ay mayaman sa vitamin C, iron, calcium, phosphorus at antioxidants. Ang dragon fruit ay nakakatulong na mapalakas ang immune system, maprotektahan ang mga selula mula sa oxidative stress, mapababa ang blood pressure at blood sugar, at mapaganda ang skin health. Ang dragon fruit ay maaari ring makatulong na mapataas ang bilang ng platelets sa dugo, ayon sa ilang mga pag-aaral.

9. Pinya - Ang pinya ay isang prutas na may matamis at maasim na lasa. Ito ay naglalaman ng bromelain, isang enzyme na may anti-inflammatory at anti-coagulant properties. Ang bromelain ay nakakatulong na maiwasan ang pamamaga, pagbara ng dugo at impeksyon sa katawan. Ang pinya ay mayroon ding vitamin C, vitamin B6, manganese at copper, na mahahalaga para sa kalusugan ng immune system, nervous system at skeletal system.

10. Mangga - Ang mangga ay isang prutas na kilala sa kanyang masarap at malinamnam na lasa. Ito ay naglalaman ng beta-carotene, vitamin C, vitamin A, vitamin E, vitamin K, folate at fiber. Ang mangga ay nakakatulong na maprotektahan ang katawan mula sa mga sakit tulad ng cancer, diabetes, heart disease at stroke. Ang mangga ay nakakatulong din na mapanatili ang hydration at electrolyte balance ng katawan, lalo na kapag may dengue.

11. Kamatis - Ang kamatis ay isa pang prutas na mabisang gamot o panlaban sa dengue dahil sa mataas nitong antioxidant content. Ang antioxidant ay tumutulong sa paglaban sa mga free radicals na nagdudulot ng oxidative stress at inflammation sa ating katawan. Ang kamatis ay mayaman din sa vitamin C, vitamin K, lycopene, beta-carotene, at iba pang mga phytochemicals na nakakatulong sa pagpapabuti ng ating blood circulation at immune system.

12. Guyabano - Ang guyabano ay isa pang superfood na mabisang gamot o panlaban sa dengue dahil sa dami ng mga benepisyo nito para sa ating kalusugan. Isa sa mga benepisyo nito ay ang pagpapababa ng blood pressure, na kadalasang tumataas kapag mayroon tayong dengue. Ang guyabano ay mayaman din sa vitamin C, vitamin B1, vitamin B2, iron, calcium, phosphorus, potassium, zinc, copper, manganese, at iba pa.

13. Dalandan. Ang dalandan ay isa sa mga citrus fruits na mayaman sa vitamin C. Sa tulong ng vitamin C, maaaring mas maging malakas ang immune system mo at mas mabilis kang makalaban sa virus na nagdudulot ng Dengue. Ang dalandan ay nakakatulong din sa pagpapababa ng lagnat at pagpapawis. Maaari mong kainin ang dalandan nang buo o gawing juice.

Ngunit laging tatandaan, ang mga taong may dengue ay dapat agad na dalhin sa pinakamalapit na ospital o health center para makatanggap ng tamang gamutan at pangangalaga. Ang paggamot sa dengue ay nakasalalay sa kalubhaan ng sakit, ngunit karaniwang binubuo ng mga sumusunod:

• Pagpapainom o pagtuturok ng likido para mapanatili ang sapat na hydration
• Pagbibigay ng paracetamol para pababain ang lagnat at pananakit
• Pagpapantay-pantay ng antas ng platelet at iba pang mga sangkap ng dugo
• Pagsubaybay sa vital signs at iba pang mga palatandaan ng komplikasyon

Ang pinakamabisang paraan para maiwasan ang dengue ay ang pag-iwas sa kagat ng lamok.

Ang mga sumusunod ay ilan sa mga hakbang na maaaring gawin upang maprotektahan ang sarili at ang pamilya laban sa dengue:

• Maglagay ng kulambo sa bintana at pinto upang hindi makapasok ang mga lamok.
• Maglagay ng kulambo sa kama o duyan upang hindi makagat ang mga natutulog.
• Magsuot ng mahahabang manggas at pantalon upang takpan ang balat.
• Mag-apply ng insect repellent na may DEET, picaridin, o IR3535 sa balat at damit.
• Maglinis at magtanggal ng tubig sa mga lalagyan na maaaring pamugaran ng mga lamok tulad ng timba, drum, botelya, lata, gulong, at iba pa.
• Magtapon ng basura nang maayos upang hindi makapag-ipon ng tubig.
• Magpalit ng tubig sa mga flower vase o water container nang regular.
• Maglagay ng larvicide o isda sa mga pond o water tank upang pumatay sa mga kiti-kiti.

Konklusyon

Ang dengue ay isang malubhang problema sa kalusugan publiko na nangangailangan ng kooperasyon at pagkakaisa ng lahat. Sa pamamagitan ng pag-iingat at paggawa ng tamang hakbang, maaari nating mapigilan ang pagkalat ng dengue at mailigtas ang buhay ng marami.

Ang mga prutas na ito ay hindi lamang mabisang gamot o panlaban sa Dengue, kundi masarap din kainin at madali lang hanapin. Kaya naman huwag kang mag-atubiling subukan ang mga ito kapag ikaw ay may mga sintomas ng Dengue. Pero mas mabisang kumain nito kahit walang sakit. Sabi nga nila, “Prevention is better than cure.”